İsa Çolaker Kişisel Web Sitesi Edebiyat ve deneme yazıları
Yunus Emre üzerine yapılan araştırmalar göstermektedir ki , Yunus ustadan etkilenen ve onun taklidi olan bir çok ozan bulunmaktadır.Taklitlerin çok olması Yunus Emre’nin soyadı gibi imrenilen ve taklit edilebilecek bir usta olduğunu göstermektedir. Bunların başında Âşık Yunus gelmektedir. Yunusların sayısı arttıkça , hakiki Yunus ‘ un değerini anlar olduk .
Yunus Emre okumalarımda şahit olduğum olay , Yunus’un en iyi ve klas taklidinin Âşık Yunus olduğu düşüncesidir. 14.ya da 15. yüzyıllarda Bursa’ da yaşadığı düşünülen ve iyi bir sufi olduğu yolunda kanıtlar olan Âşık Yunus , miladi 1439’ da ölmüştür. Niyazi Mısrî , onun mezarını ve yanında gömülü olan başka Yunusları bize haber vermektedir. Benim burada üzerinde duracağım husus , bugün bizim ağzımızda olan ve en çok terennüm ettiğimiz bazı ünlü dizelerin Âşık Yunus’un olduğu gerçeğidir .
Gerçekten de yığınların dilinde adeta rekorla söylenen aşağıdaki dizelerin Âşık Yunus’un olduğunu görünce şaşıracaksınız.Kullanacağım dizelerin orijinallerini , Yunus uzmanı Mustafa Tatçı Hoca’nın Yunus Dîvan’larında görebilirsiniz. Özet olan baskı , Diyanet’in Yunus Emre Dîvanı’dır. Kapı yayınları baskısı da Dîvan-ı İlahiyat’tır ki , tüm Yunus taklitleri ve eserlerini de kapsar. Yunusların aleminde gezerken , karşımıza çıkan farklı Yunuslara ve dizelerine bakmakta yarar var .
Âşık Yunus’un meşhur ilahilerinden bazılarına bakalım. Bizim “Dolap niçin inilersin” diye bildiğimiz ilahî bunlardan ilkidir :” Benim adım dertli dolap / Suyum akar yalap yalap / Böyle emreylemiş Çalap / Derdim vardır inilerim”…Bir kıtasını aldığımız bu ünlü ilahî Âşık Yunus üstadındır. İnsanın tabiattaki yalnızlığını , bir dolabın kişileştirmesi ve emr- i ilahiye uymanın güzellikleri üzerinden anlatan dizeler ne güzeldir. Allah ve kulunun ilişkisi bir dolapla söyleşi haline gelir .
Geçelim Âşık Yunus’un bir başka ünlü Yunus taklidi dizelerine . ”Şol cennetin ırmakları” adıyla müsemma olan ilahî , taklit Yunus’un en popüler dizelerindendir : “Salınır Tuba dalları / Kur’an okur hem dilleri / Cennet bağının gülleri / Kokar Allah diyü diyü.” Hakikatte Yunus Emre dizeleri diye yıllarca hatırlanan ve söylenen dizeler , Âşık Yunus’undur. Söyleyişi ve edası itibarıyla en iyi Yunus taklidi dizeler diyorum. Cennette ve Tuba ağacının dibinde , Kur’an okuyacak insanlara atıf yapılan dizeler , Yunus Emre’nin olmasalar da ne düzel. Bize düşen aydın sorumluluğu bu dizelerin asıl sahiplerine vurdu yapmak. O kadar. Takdir ve okuyucu tepkileri size kalmış.
Bir dönem sosyal İslamcıların dilinden düşmeyen ve tüm arif odalarında , dost meclislerinde çalınan meşhur ilahinin dizeleri de , Âşık Yunus’undur. ”Dağlar ile taşlar ile” dizeleriyle andığımız , camilerin ve cem yapılan tüm meclislerin bir numarası metin de onundur. Şunu da unutmamamız gerekir ki , bu metinlerin çakma Yunusların olması Yunus Emre’ye hiç bir şey kaybettirmez. Bilakis taklit edilen şeyin aslı önemlidir. O da Yunus Emre üstattır. İlahinin bir dörtlüğü şöyleydi :”Gök yüzünde İsa ile / Tur dağında Musa ile / Eklindeki asa ile / Çağırayım Mevlam seni.” Allah’a olan aşkını Resulleri üzerinden anlatan Âşık Yunus ; Hz.İsa’ yı yükseldiği gökten yere indirirken , Hz.Musa ‘yı da Tur Dağından elindeki âsâ ile çağırmaktadır. Onlara ve Allah’a olan aşkına gönderme yapmaktadır.
Âşık Yunus’un başka dizelerinde de sürekli Allaha ve onun Resulune gönderme vardır. Yunus ustanın taklitleri de onun gibi Allah dostu ve zahit insanlardır. Dolayısıyla Yunusları karıştırmamız diye bir şey olamaz. Her Yunus, Yunus Emre’nin taklidini başarılı olarak yapmıştır. Soyadı gibi emirlerin kaynağını Allah’ta gören Yunuslar yolumuza ışık tutmaya edebî zevkimize katkı yapmaya devam etmekteler.Evelallah biz de onları okumaya devam edeceğiz. Bilumum Yunuslar bizim ozan olarak başımızın üstündedir. Âşık Yunus , Yunus Emre’den çok sonra yaşamasına rağmen , onu kendine yol arkadaşı edinmiştir. Sufî kişilikleri onları ayırmamızı da zorlaştırmıştır.
Yunus Emre’den en az bir yüzyıl sonra yaşamış olan Âşık Yunus’un bize bıraktığı dizeler, cönklerde ve antolojilerde kayıtlıdır.Tezkirelerde de var olan Âşık Yunus metinleri artık bizim için bir kaynaktır. Aruz ve heceyle yazmış olan Âşık Yunus , edebiyatseverler için bir kaynak kişidir. Yunus Emre’ nin başka taklitleri de olmasına rağmen, bana en yakın Yunus taklidi Âşık Yunus’tur. Yunus Emre ekolüne en yakın olan da âşık da Âşık Yunus ‘tur. Bursa’ da medfun olan Âşık Yunus’u rahmetle ve saygıyla anarken; asıl kaynak Yunus usta’ya da minnetlerimi sunuyorum.
Âşık Yunus’un güzel bir dizesiyle bitireyim :”Aldanma dünya haline/ Ağudur, sunma balına.” Ey kişioğlu ; dünyanın balına ve tatlılığına aldanma , aşırı dünya sevgisi zehirdir. Yunus tadında diliniz ve bal gibi gönülleriniz olsun.Vesselam.
Kitap notu: Ahîlik , Dr. Yusuf Ekinci , Deneme ,Kişisel Yayın.
İsa Çolaker
